Functie ontwerp: crematorium
Huidige functie: crematorium
Ontwerpjaar: 1969-1973
Adres: Haringhuizerweg 3, 1741 NC Schagen
Bijdragen: Pieter Blaauboer (tuinontwerp) 1969-1973
Het crematorium in Schagen is een uniek werk in het oeuvre van Tauber. Het gebouw, met veel glazen puien en lange wanden die tot ver buiten het dakoverstek doorlopen, verbindt op een prachtige manier het interieur met het exterieur. Het lijkt geïnspireerd op het ontwerp voor het Brick Country House van Ludwig Mies van der Rohe uit 1924 en een aantal gebouwen van Frank Lloyd Wright. Met de open plattegrond wilde Tauber de verbinding maken tussen het gebouw en het omliggende landschap, dat was ontworpen door de Wageningse tuinarchitect Pieter Blaauboer, met wie Tauber vaker samen werkte. Eerst werd een vijver gegraven, waarmee een terp gemaakt werd, waarin het gebouw geplaatst werd. Het gebouw heeft twee lagen, maar er is er slechts één zichtbaar.
Crematorium Schagen / Administratie (1973)
‘Vermeden is het maken van theatrale effecten,’ schreef de architect, pragmatisch als altijd, in 1975 in een toelichting in het tijdschrift Bouw. ‘De overledene wordt opgebaard tegen een glaswand, die (soms) afgeschermd wordt door een doorzichtig gordijn en verder wordt verblinding voorkomen door een overstek. Deze opstelling maakt een relatie met buiten mogelijk: een waterplas, bomen en wolken op de achtergrond. Dit leek ons essentiëler dan een abstrahering in een sterk afgesloten ruimte.’
De meeste gebouwen hadden volgens hem baat bij beslotenheid, maar in een crematorium lag dat anders, vond hij. ‘Een crematorium is geen verblijfsruimte maar een doorgangshuis,’ schreef hij in 1991 in een bureaufolder, ‘zowel voor de overledene als voor de nabestaanden die er even vertoeven voor het laatste afscheid. Zo'n situatie leent zich voor een zo groot mogelijk contact met de groene omgeving, voor de ontmoeting met de onmetelijke ruimte die zich rondom ons uitstrekt’.
Het gebouw zelf is verder simpel gematerialiseerd. Op de bakstenen wanden, die wit zijn geschilderd, rusten gelijmde houten liggers die het platte dak dragen. Ter plaatse van de aula is het dak iets verhoogd, waarbij het hoogteverschil is dichtgezet met smalle raamstroken.
Aula (1973)
Het crematorium functioneert tegenwoordig nog steeds (2024), maar is meerdere malen verbouwd. Niet alleen om tegemoet te komen aan functionele en technische ontwikkelingen (zoals ruimtegebrek of akoestische kwaliteit), maar ook aan veranderende sociale wensen (van strak protocol naar persoonlijke en specifieke wensen), is het gebouw aangepast in 1987 en 2008 en staan recente plannen op het punt uitgevoerd te worden. Als een crematorium nu jaarlijks 1700 crematies uit moet kunnen voeren, dan moet de architectonische organisatie hiervoor geschikt zijn. Als het plakje cake met de kop koffie inmiddels vervangen zijn door hapjes met eventueel iets sterkers, dan heeft dat ook gevolgen voor de interne doorstroom en voorzieningen.
Crematorium Schagen / Zicht op entree (1973)
In de tijd is de manier waarop we afscheid nemen veranderd. Locatiemanager Dorien de Bruijne zegt hierover: ‘Daarbij spelen de inrichting, vormgeving, kleuren maar ook het gebruik van bepaalde materialen een rol. Ook moet het gebouw een omgeving zijn waarin het prettig werken is. Voor ons als team, maar zeker ook voor de uitvaartverzorgers met wie wij nauw samenwerken.’
In 1986 werd door Tauber zelf een condoleantieruimte aan het ontwerp toegevoegd. In 2006 werden door Nieuwenhuis Architekten uit Berlijn de condoleantieruimten verbonden en uitgebreid met een entree, garderobe en extra sanitaire ruimten. Ook de administratie op een niveau lager werd toen uitgebreid. In 2019 startte AAArchitecten uit Den Haag, binnen de grenzen van het gebouw, met een voorstel voor een extra ceremonieruimte, een verbeterde logistiek van toeleveranciers en een optimaler energieverbruik.
Crematorium Schagen / Zicht op entree (1987)
Het unieke karakter van het originele ontwerp blijft door de jaren schijnbaar onveranderd. De opzet is flexibel genoeg gebleken en de kracht van de architectuur is zodanig dat deze een sturende rol blijft spelen in nieuwe voorstellen en aanpassingen. Maar ongemerkt slipt het gebouw dicht. De heldere lichte opzet van de aula, met de combinatie van een lichte en een zware houten constructie, heeft hierdoor wat aan elegantie verloren. Aanpassingen zijn onvermijdelijk en noodzakelijk voor het behoud van het gebouw, maar een blik terugwerpen moet helpen de essentiële kwaliteiten te waarborgen.
Begane grond (1971)
Uitbreiding condoleantieruimte (1986)
Uitbreiding condoleantieruimten (2007)
Bestaande situatie / nivo -1800 (2007)
Uitbreiding administratie / nivo -1800 (2007)